Harssens – Een korte geschiedenis van Harssens
Harssens is een voormalige wierde (terp) aan de loop van De Hunze en heeft een rijke historie die teruggaat tot de vroege middeleeuwen. Hoewel Harssens tegenwoordig grotendeels is verdwenen, zijn de overblijfselen en de geschiedenis van deze locatie nog steeds van groot belang. Harssens was een van de vele wierden in het Groningse kleigebied, opgeworpen door de bewoners om zich te beschermen tegen overstromingen in een tijd dat er nog geen dijken waren.
De wierde werd al bewoond in de vroege middeleeuwen, mogelijk al vanaf de Romeinse tijd (0–500 na Christus). Archeologische vondsten wijzen op een landbouwgemeenschap die vee hield en akkerbouw bedreef.
Verdwijning en landbouwontwikkelingen
In de 19e en vroege 20e eeuw zijn veel wierden, waaronder Harssens, grotendeels afgegraven om de vruchtbare terpaarde te gebruiken als bemesting voor landbouwgrond elders. Hierdoor zijn grote delen van de wierde verdwenen. Wat resteert van Harssens zijn sporen in het landschap, zoals verhogingen in het terrein en namen die verwijzen naar de historische plek. De naam Harssens leeft voort in de regio, bijvoorbeeld in boerderijnamen en topografische aanduidingen. Op de plek staat nu een zomerhuis van Het Groninger Landschap dat je kunt hier voor een korte vakantieperiode.
Tussendiep
Het Tussendiep maakt deel uit van de oorspronkelijke loop van De Hunze en de Drents Aa die hier samenkomen in het Reitdiepdal. Het is ontstaan als een natuurlijk deel van het Hunzedal, dat in de loop van de tijd werd aangepast voor verschillende menselijke activiteiten zoals landbouw en waterbeheer. Tegenwoordig is het Tussendiep opgenomen in het netwerk van watergangen dat deel uitmaakt van het herstel en beheer van De Hunze als een belangrijke groenblauwe verbinding. Het past binnen bredere plannen om het Hunzedal te herstellen als een belangrijke ecologische en recreatieve zone. Het Tussendiep ligt midden in het land en is lastig bereikbaar.
Adorp
Adorp is een wierdedorp en ligt op de uitloper van de Hondsrug en aan een voormalige bocht van de Hunze. Hier heet De Hunze ook wel het Selverderdiepje. Aan de rand van de wierde is vanaf ongeveer 4 meter hoogte is de oude loop van De Hunze nog goed te zien.
Op de wierde staat de kerk uit de 13e eeuw, die in 1667 van binnen en van buiten grondig is gemoderniseerd. Het dorp heeft verder een molen uit 1851, Aeolus genaamd, die na een restauratie in 2024 weer werd opgeleverd.
Wierum
Wierum is een gehucht aan het Reitdiep en ligt aan een van de oudste wegen van Groningen. Het veer waarmee voetgangers werden overgezet op deze plek van De Hunze was het type schouw. In 1887 werd in plaats van het veer een draaibrug gebouwd, die ook de naam Wierumerschouw kreeg. Het veer werd toen verkocht aan Café Hammingh in Garnwerd. De eigenaar van het voetveer werd daarop brugwachter.
De weg liep voorheen naar het klooster van Aduard. Een gedeelte van deze weg, tussen Adorp en Bedum heeft nog de naam Munnekeweg. In de 13e eeuw werd de dijk aangelegd bij Wierum. Nadat het Reitdiep was gegraven tussen Donghorn (bij Kostverloren) en Dorkwerd werd in 1385 een bocht (meander) van de Hunze afgedamd en met een rak langs Wierum getrokken.
Brug Wierumerschouw
Het brugdek van Wierumschouw werd op 9 december 2024 op een ponton aangevoerd vanuit Groningen. De brug werd op 28 juli 2024 door een schip aangevaren. De schade bleek zo groot dat het brugdek niet ter plekke kon worden gerepareerd. De bovenste asfaltlaag op de brug is bij de reparatie vervangen.
Wierdebegraafplaats
Het oude kerkhof van Wierum, is door Het Groninger Landschap samen met uitvaartverzorger Algemeen Belang/Dela een natuurbegraafplaats in gebruik genomen. De begraafplaats is gekomen op het deel van de wierde van ongeveer 1 hectare dat in het verleden was afgegraven en omstreeks 2008 weer is aangevuld met grond van elders. De natuurbegraafplaats maakt deel uit van het omringende landschap.
Garnwerd
Garnwerd is een schilderachtig dorp en heeft een combinatie van historische, recreatieve, en culturele functies dankzij zijn unieke ligging aan het Reitdiep. Het dorp en het Reitdiep markeren de overgang tussen stad en platteland. Het dorp is een van de oudste nederzettingen langs het Reitdiep en biedt een inkijk in de geschiedenis van de regio. Het ligt in een van de oudste cultuurlandschappen van Europa, dat bekendstaat om zijn wierden, sluizen en eeuwenoude waterwegen. De oude kerk en de molen samen met de traditionele bebouwing maken het dorp een cultureel erfgoed.
Garnwerd trekt veel bezoekers. Het is een populaire bestemming voor fietsers, wandelaars en watersporters. De haven van Garnwerd biedt aanlegplaatsen voor pleziervaartuigen. Het dorp heeft sfeervolle horecagelegenheden, zoals het bekende café-restaurant Hammingh en Garnwerd aan Zee.
Aduarderzijlen
Vanaf Garnwerd ligt een prachtige slingerweg naar Aduarderzijlen. Vanwege zijn strategische ligging speelde Aduarderzijl een belangrijke rol in verschillende conflicten, zoals tijdens de Tachtigjarige Oorlog en het Rampjaar 1672, toen het deel uitmaakte van de waterlinie rond Groningen.
Sinds 1876 ligt hier het sluizencomplex op een van de mooiste plekken in het Groninger Landschap. Aduarderzijl heeft een rijke geschiedenis, die teruggaat tot de middeleeuwen. De eerste sluis werd gebouwd door monniken van het klooster Aduard om water uit het omliggende gebied via het Aduarderdiep naar het Reitdiep te leiden. De historische sluizen en bijbehorende bruggen zijn in 2024 op authentieke wijze hersteld. De omgeving is landschappelijk en recreatief versterkt. De aanleg van onder andere nieuwe paden, aanlegsteigers, een terras en een parkeerplaats maakt het mogelijk even wat langer stil te staan bij dit unieke plekje in ons werkgebied. Aan het Reitdiep ligt hier het schilderachtige café restaurant ’t Waarhuis.
Electra
Wolf in Electra, een gebied in de provincie Groningen, heeft meerdere functies die voornamelijk te maken hebben met waterbeheer, energieopwekking, natuur en recreatie. Het gemaal ‘De Hongerige Wolf’ ligt in een gebied dat populair is bij recreanten. Fiets- en wandelroutes bieden een prachtig uitzicht over het Reitdiepgebied en het Groningse landschap. Het gemaal kan dienen als een plek om bezoekers bewust te maken van de uitdagingen en innovaties in waterbeheer. Het gemaal speelt een belangrijke rol in de afwatering van het omliggende gebied. De naam ‘Hongerige Wolf’ verwijst naar de geschiedenis en folklore van het gebied.
Het gemaal en het landschap maken deel uit van het historische waterbeheersysteem in Groningen. Het helpt om waterpeilen in landbouwgebieden te reguleren en wateroverlast te voorkomen. Water uit de omliggende polders wordt via het gemaal afgevoerd naar het Reitdiep, wat essentieel is voor het waterbeheer in deze laaggelegen regio.
Het omliggende gebied is een broedplaats voor vogels en biedt leefruimte aan diverse diersoorten. Het gemaal en de waterwegen spelen een rol in het behoud van de ecologische balans. Deze combinatie van functies maakt de Hongerige Wolf een belangrijk knooppunt in de regio, waar waterbeheer, natuur, historie en recreatie samenkomen.